Facebook đang trải qua những ngày giông bão. Đầu tiên là vụ bê bối Cambridge Analytica, rồi bị hack dữ liệu, rồi bị giới chức trách bắt phải đ.i.ề.u t.r.ầ.n về việc khai thác dữ liệu người dùng.
Những ngày nắng đẹp của các công ty công nghệ khoác lên mình chiếc áo cao đẹp của những người đi tiên phong, nâng cao chất lượng sống của con người, đã qua đi.
QUẢNG CÁO DỰA TRÊN HÀNH VI NGƯỜI DÙNG
Thật ra, hoạt động khai thác dữ liệu người dùng đã tồn tại khá lâu trong giới khởi nghiệp công nghệ, hầu như các công ty cho người dùng sử dụng công cụ m.i.ễ.n p.h.í đều sống nhờ quảng cáo dựa trên hành vi người dùng.
Facebook khai thác dữ liệu người dùng để nhà quảng cáo có thể nhắm đến đối tượng phù hợp, Google sử dụng dữ liệu tìm kiếm để target ý định mua hàng, youtube khai thác dữ liệu hành vi xem video để target nội dung, gmail lọc nội dung email để chạy quảng cáo, amazon khai thác hành vi m.u.a hàng, v.v…
Người dùng, có thể không biết mà v.ô t.ư xài, hoặc biết nhưng nhắm mắt làm ngơ, vì công cụ được cung cấp quá t.ố.t. Các nhà làm luật thì kém công nghệ đến bất ngờ, chỉ khi scandal xảy ra thì mới lật đật đ.ặ.t các công ty công nghệ dưới kính hiển vi.
Sau hàng thập kỷ sống dựa vào big data của người dùng thì các ông lớn công nghệ, dưới sức ép của dư luận, phải l.ậ.t đ.ậ.t thay đổi các chính sách của mình, cho phép người dùng tùy chọn việc chia sẻ thông tin cá nhân, và tinh vi hơn trong việc khai thác dữ liệu.
Hiện giờ Facebook đang bị soi, còn chưa đụng đến Google, Youtube, Amazon, v.v… Khui ra còn khủng khiếp hơn n.h.iề.u.
Đồng sáng lập Whatsapp cũng r.a đ.i vì bất đồng ý kiến việc Facebook muốn lọc thông tin trong tin nhắn để chạy quảng cáo.
QUI LUẬT KHÔNG CÓ BỮA TRƯA MIỄN PHÍ
Thật ra không có bữa ăn trưa miễn phí. Không có công ty nào cho mình xài miễn phí mà không k.h.a.i t.h.á.c gì từ mình. Bất kỳ công ty nào ra đời đều bán một cái g.ì đ.ó. Đối với Facebook, bạn không phải là khách hàng, mà bạn là sản phẩm.
Qua cơn giông b.ã.o n.à.y, thì Facebook cũng chẳng thay đổi mấy công thức kiếm tiền của mình, chỉ là bớt trắng trợn hơn thôi.
Hiện giờ tin nhắn Messenger cũng đang bị phân tích để chạy quảng cáo, còn chưa xác nhận việc gọi thoại có bị nghe lén và phân tích không, mà khả năng là rất cao.
Nói đi phải nói lại, việc khai thác dữ liệu này giúp người dùng đôi khi được tiếp cận các thông tin phù hợp, cá nhân hóa trải nghiệm mua hàng. Mặt trái là sự tự do cá nhân bị xâm hại một cách thậm tệ.
Ngay cả Google với hình ảnh người tiên phong công nghệ cũng đã bỏ đi một trong những g.i.á trị cốt lõi từ những ngày đầu là Don’t be evil – KHÔNG LÀM ĐIỀU ÁC. Hẳn là họ cũng nhận ra họ khó tránh khỏi lằn ranh thiện ác dưới s.ứ.c é.p của nhà đầu tư phố Wall.
Mark Zuckerberg từ người hùng công nghệ bị đ.e.m ra mổ xẻ, phó tướng Sheryl Sandberg nổi tiếng với cuốn sách Lean In và được xưng tụng lãnh đạo tài năng của Silicon Valley cũng bị đ.e.m ra chỉ trích.
Những tài liệu mật về việc thăm dò đối thủ cạnh tranh và bất đồng quan điểm bị bóc trần, nhân viên cũ tố các hành vi m.ờ á.m của tập đoàn. Thật ra việc thăm dò đối thủ là hoạt động thường thấy của các tập đoàn, không hiểu sao lại là v.ấ.n đề lớn bị chỉ trích của Facebook.
Facebook từ một trong những công ty tốt nhất để làm việc trên thế giới trở thành c.o.n g.h.ẻ của Silicon Valley.
Giá trị của các công ty công nghệ cũng trải qua những b.i.ế.n đ.ộ.n.g lớn. Các công ty công khai bán sản phẩm thu lợi nhuận như Apple và Microsoft giành ngôi đ.ầ.u bảng về giá trị thị trường, lại vừa bán hàng vừa khai thác dữ liệu như Amazon tiếp theo, Uber cũng t.ư.ơ.n.g t.ự.
Các mạng xã hội khai thác dữ liệu bán quảng cáo như Facebook biến động mạnh vì các nhà đầu tư không biết các Chính phủ sẽ á.p đ.ặ.t điều luật gì cho các công ty dạng n.à.y.
Các công nghệ của Facebook đã t.i.ế.n h.ó.a đến mức có thể thay đổi hành vi và suy nghĩ của người dùng, bằng chứng là cuộc b.ầ.u cử ở Mỹ.
Ảnh hưởng về v.i.ệ.c tìm kiếm thông tin của Google là quá l.ớ.n đến nỗi một trong những điều kiện để vào thị trường Trung Quốc là phải h.ợ.p t.á.c trong việc kiểm duyệt nội dung với chính quyền địa phương.
Giai đoạn sắp tới sẽ là thời kỳ b.ã.o t.á.p, có thể định hình lại cách hoạt động và tương lai c.ủ.a hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ thế giới.
5/12/2018 – Nguyễn Minh Tuấn